Editorial: Raport Pro(Re)gresi 2012 konfirmon situaten kaotike ne sektorin energjitik (eng also)

Dje u publikua Raport Progresi 2012 i Komisionit Europian per Shqiperine, nga i cili Portali i Energjise ka vecuar pjesen e sektorin te energjise. Komisioni vlereson se ka pak progres ne sektorin shqiptar te energjise, duke vleresuar perseri me nota jo pozitive zhvillimin e ketij sektori mjaft jetik per ekonomine. Theksohet se ne vitin 2011, Shqiperia vleresohej perseri me noten negative “progres shume i kufizuar”, duke e thelluar krizen ne kete sektor.
Sigurimi i furnizimit me energji
“Kishte pak progres në sigurinë e furnizimit me energji elektrike. Shqipëria ka përmirësuar kapacitetet e interkonjeksionit nëpërmjet përurimin e një nënstacioni të ri në Tiranë, por janë të nevojshme përpjekje të mëtejshme për të përfunduar lidhjet me vendet fqinje. Kapacitetet e prodhimit te energjisë elektrike jane përmirësuar përmes ndërtimit dhe operimit te hidrocentraleve të vogla, por vendi mbetet i mbivarur nga kushtet hidrologjike”, shprehet Komisioni Europian.
Gjithashtu Raport Progres vlereson se nuk ka përparim ne zbatimin e acquis (legjislacionit europian) në sigurinë e furnizimit me energji elektrike në përputhje me Traktatin e Komunitetit te Energjisë. Sidoqofte, Komisioni shprehet pozitivisht se Shqipëria ka nënshkruar në shtator një Memorandum Mirëkuptimi me Greqinë dhe Italinë për gazsjellesin Trans-Adriatik Pipeline (TAP), në kuadër të Korridorit Jugor te Gazit.
Persa i perket sektorit te naftes, Komisioni gjykon se ka pasur pak progres në drejtim të zbatimit të detyrimit ligjor për të mbajtur një rezerva 90 ditore te naftes se emergjences por thekson se jane vendosur masa administrative per kompanitë që dështuan për të përmbushur kete detyrim. Megjithate janë të nevojshme përpjekje të mëtejshme për të forcuar akoma kapacitetet teknike në mënyrë që të sigurohet se legjislacioni është zbatuar plotësisht.
Tregu i brendshem i energjise
Raport Progresi vlereson se ka pasur pak progres ne tregun e brendshëm të energjisë. Kufizimet mbi alokimin e kapaciteteve të interkoneksionit janë hequr formalisht si dhe zhvillohen ankande të hapura për palët e treta që nga shkurti i 2012. Qeveria ka vazhduar të japë leje koncesionare per ndërtimin e HEC-eve të vegjël por megjithatë numri i HEC-eve në pune mbetet i kufizuar për shkak të boshllëqeve legjislative që pengojnë ekzekutimin e kontratave. Krijimi i më shumë se njëqind HEC-eve të vogla është parashikuar ne te ardhmen, por nuk jane zhvilluar studime strategjike mjedisore dhe socio-ekonomike për të vlerësuar ndikimin e tyre të përgjithshëm.
Nuk ka përparim në përafrimin e Ligjit per Sektorin Energjetik me acquis (legjislacionin europian). Korniza ligjore e Shqipërisë nuk arrin ende të pajtohet ne thelb me detyrimet e Komunitetit të Energjisë. Gjithashtu Shqipëria nuk ka filluar ende përafrimin e legjislacionit me paketën e tretë të tregut të brendshëm të energjisë te BE-së.
Raport Progresi veren se Gjenerimi dhe Operatori i Furnizimit me Shumicë i kompanisë shtetërore KESH nuk jane ndare akoma. Humbjet e shpërndarjes dhe transmetimit jane rritur dhe arketimi i faturave të energjise eshte përkeqësuar më tej. Prodhimi vendas i energjisë elektrike ka rënë me 47% në vitin 2011, kryesisht për shkak të kushtet te keqija hidrologjike. Megjithe disa përmirësimeve në prodhimin e energjisë gjatë gjysmës së parë të vitit 2012, kjo ka rezultuar në vështirësi financiare për KESH-in, i cili është detyruar të kërkojë subvencione dhe garanci shtetërore për kreditë. Përveç kësaj, një mosmarrëveshje ndërmjet KESH-it dhe Kompanise CEZ Shpërndarje mbi borxhin e ndërsjellë te pashlyer mbetet e pazgjidhur dhe mund të rrezikojnë stabilitetin e sektorit të energjisë elektrike. Enti Rregullator i Energjisë (ERE) ka miratuar një vendim për tarifat e energjisë elektrike për vitin 2012 dhe ka zhvilluar një model të ri balancues për tregun e energjisë elektrike.
Cmimet e energjise
Ndërsa çmimi i energjisë elektrike me shumicë është rritur dukshëm për shkak të importeve me të larta, cmimet e rregulluara të energjisë elektrike janë rritur vetëm pak fare. ERE ka ulur në mënyrë të përsëritur çmimin e rregulluar te prodhimit te energjise për të kompensuar ndikimin e importeve të larta. Komisioni Europian gjykon se “Monitorimi dhe Kompetencat e zbatimit të ERE-s mbeten te dobëta, siç dhe pavarësinë e saj”. Asgjë perparim i konsiderueshme nuk eshte bërë gjithashtu në përgatitjen e legjislacionit zbatues në fushën e gazit, duke përfshirë dhe Metodologjine e Tarifave.
Komisioni vlereson se nuk ka asnjë progres në fushën e energjisë së rinovueshme dhe efikasitetit te energjisë per shkak te mungeses se kuadrit ligjor si dhe shumë pak progres me energjinë bërthamore.
Konkluzione
Komisioni Europian ne Raport Progresin e vitit 2012 vlereson se ne Shqiperi ka pasur pak progres në sektorin e energjisë. Mungesa e diversifikimit pengon sigurinë e furnizimit me energji elektrike ndersa kërkohen përpjekje të konsiderueshme ne reformimin e tregut të energjisë për të siguruar qëndrueshmërinë e sektorit. Persa i perket ERE-s, kapacitetet administrative dhe pavarësia e Entit kërkojnë forcim të mëtejshëm. Se fundmi, Raport Progresi thekson se në përgjithësi, përgatitjet ne sektorin e energjise ne Shqiperi nuk kanë avancuar shumë.

Editorial: The Progress Report 2012 confirms the chaotic situation in the energy sector
There was little progress on security of supply. Albania improved its interconnection capacity through the inauguration of a new substation in Tirana but further efforts are required to complete interconnections with neighbouring countries. Electricity generation capacity has improved through the construction and the operation of several small hydropower plants but the country remains over-dependent on hydrological conditions. No progress was made with implementing the acquis on security of electricity supply in line with the Energy Community Treaty. Albania, which is not connected to any international oil or gas pipeline, signed in September a Memorandum of Understanding with Greece and Italy on the Trans-Adriatic Pipeline (TAP), in the framework of the Southern Gas Corridor.
There was some progress towards enforcement of the legal obligation to hold a 90-day emergency oil stock reserve. Administrative measures were imposed on companies that failed to fulfill their obligations. Further efforts are still required to strengthen the technical and enforcement capacity in order to ensure that the legislation is fully implemented.
There has been little progress with the internal energy market. The restrictions on allocation of interconnection capacity were formally removed. Auctions open to third parties have been being held since February 2012. The government continued to issue concession permits for the construction of small hydropower plants. However, the number in operation remains limited due to legislative gaps hindering enforcement of contracts (See also Chapter 5 — Public procurement). The establishment of more than one hundred small hydro-powers plants is foreseen yet, no Strategic Environmental Assessment or socio-economic study have been carried out so far to assess their overall impact.
No progress was made on aligning the Power Sector Law with the acquis. Albania’s legal framework still substantially fails to comply with the Energy Community obligations. Albania has not yet started aligning its legislation with the EU’s third internal energy market package.
The generation and wholesale supply operations of the state-owned company KESH have not yet been unbundled. Distribution and network losses increased and bill collection rates further deteriorated. Domestic production of electricity decreased by 47% in 2011, mainly due to bad hydrological conditions. Despite some improvements in power generation during the first half of 2012, this has resulted in financial difficulties for KESH, which had to request subsidies and a state guarantee on loans. In addition, a dispute between KESH and the distribution company CEZ over outstanding mutual debt remains unsolved and may endanger the stability of the electricity sector. The Energy Regulatory Entity (ERE) approved a decision on electricity tariffs for 2012 and developed a new balancing model for the electricity market.
While the electricity wholesale price has increased significantly due to higher imports, the regulated electricity prices have only increased slightly. ERE has repeatedly reduced the regulated generation price to offset the impact of higher imports. The monitoring and enforcement powers of the ERE remain weak, as does its independence. No substantial progress was made in preparing the implementing legislation in the field of gas, including the tariff methodology.
There was no progress in the field of renewable energy. The Law on Renewable Energy remains to be adopted. Substantial efforts are required to increase use of Albania’s significant potential for renewable energy, to adopt the national renewable energy action plan and to achieve the target in 2020. Administrative barriers remain as regards licensing and authorization of renewable energy investments and connection of renewable energy producers to the grid.
There was no progress on energy efficiency. The new Law on Energy Efficiency remains to be adopted. Substantial efforts are needed to prepare the implementing legislation and to implement the national energy efficiency action plan for 2011-2018.
Very little progress was made with nuclear energy, nuclear safety and radiation protection. Albania still lacks an adequate legal framework and administrative capacity in this field. Albania adopted the basic legislation on protection from non-ionising radiation. A regulation was adopted in May 2012 on the protection of the general public against ionising radiation. However, further efforts are still needed to align the legislation with the acquis and to ensure nuclear safety and safe radioactive waste management, security, non-proliferation and radiation protection.
Conclusion
There has been little progress in the energy sector. Lack of diversification hinders security of electricity supply. Energy market reforms require significant efforts to ensure the viability of the sector. The administrative capacity and independence of the energy regulatory Entity require further strengthening. Overall, preparations are not very advanced.

energjia.al, 11.10.2012