Telashe me Fondin e Eficiencës së Energjisë
Në dokumentin e publikuar të reformave ekonomike 2020-2022 bie në sy fjala “telashe” e pashqipëruar as në fletoren zyrtare. Sipas dokumentit “aktualisht është vlerësuar paraprakisht se nuk ka kushte të favorshme për të krijuar Fondin e Eficiencës së Energjisë për Shqipërinë, për shkak të telasheve me të cilat u përballën që nga fillimi i këtij procesi (2017), për disa arsye themelore, të tilla si: mungesa e potencialit financiar; përvoja e pasuksesshme e vendeve të rajonit, në lidhje me 10 funksionimin e saj; mungesa e mekanizmave të kapaciteteve si rezultat i hendekut në legjislacion dhe në strukturë zbatuese; ekzistojnë mekanizma të tjerë, siç janë donatorët, të cilët vlerësohen sa më shumë të jetë e mundur. Kjo çështje është në proces konsultimi, ende nuk ka një vendim në fuqi”.
Ligji i rishikuar për eficiencën e energjisë pritet të miratohet në tremujorin e dytë të vitit 2020. Ndryshimet do të përfshijnë përfshirjen e elementeve që aktualisht mungojnë nga ligji nr. 124/2015, datë 12.11.2015, përfshirë nenin 4, “Rinovimi i ndërtesës”, nenin 7, “Skemat e detyrimit të efikasitetit të energjisë”, nenin 14, “Promovimi i efikasitetit në ngrohje dhe ftohje”, nenin 15, “Transformimi i energjisë, transmetimi dhe shpërndarja” dhe nenin 24, “Rishikimi dhe monitorimi i zbatimit”. Në përputhje me ligjin nr. 124/2015, “Për eficiencën e energjisë” dhe ligjin nr. 116/2016, “Për performancën e energjisë së ndërtesave”, ekzistojnë rregullore që përcaktojnë procedurën, kategoritë, kushtet dhe kërkesat e kualifikimit dhe të përvojës profesionale të auditimeve të energjisë dhe të menaxherëve të energjisë, në mënyrë që të krijojnë kushte të favorshme (ekonomike, teknike dhe ligjore) për zbatimin e proceseve që do të kontribuojnë në uljen e konsumit të energjisë në vend.
Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë, me ndihmën e Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), është në proces të rishikimit të ligjit ekzistues nr. 124 të 12.11.2015, “Për Eficiencën e Energjisë”, duke synuar të transpozojë plotësisht dispozitat të direktivës 2012/27/BE. Draftdokumentet për Fondin e Eficiencës së Energjisë janë zhvilluar, por kohët e fundit ky proces është në konsultim dhe do të vendoset nëse do të themelohet Fondi i Efikasitetit të Energjisë ose është e nevojshme të krijohen mekanizma të tjerë financiarë për investime në fushën e efikasitetit të energjisë
Për sa i përket “Planit kombëtar të veprimit të burimeve të rinovueshme të energjisë”, që përcakton udhërrëfyesin për arritjen e objektivit kombëtar të konsumit të tyre (38%) deri në vitin 2020, është bërë rishikimi tij (miratuar me VKM-në 580, datë 28.8.2019), me qëllim arritjen e këtij objektivi kombëtar nëpërmjet zgjerimit të kapaciteteve të instaluara të PV-së nga 120 më në 499 më, të eolikëve nga 70 më në 150 më, si dhe uljen e kapaciteteve të instaluar të hidrocentraleve nga 600 më në 57 më. Legjislacioni sekondar nuk është përfunduar plotësisht.
Në kuadër të kësaj reforme, janë ndërmarrë përpjekje të mëtejshme për të prezantuar skema të reja incentivuese të mbështetjes financiare për BRE-në, siç parashikohet në ligjin nr. 7/2017: “Feed in Tariff”, për çmimin e blerjes së energjisë elektrike të prodhuar nga burime të rinovueshme deri në 2 më dhe “Feed in Premium”, për çmimin e blerjes së energjisë elektrike të prodhuar nga burime të rinovueshme me kapacitet prodhimi mbi 2 më (Procedura e ankandeve përmes kontratave për diferencë), për 15 vjet, sipas ligjit nr. 7/2017. Ndihma financiare sigurohet vetëm për të arritur në 38% deri në vitin 2020, si një angazhim i drejtpërdrejtë për të subvencionuar energjinë e pastër përkundrejt importeve.
Sipas “Planit të 2-të dhe të 3-të kombëtar të veprimit për eficiencën e energjisë së Shqipërisë, 201 –2020”, i cili përcaktoi një përmbledhje gjithëpërfshirëse të statusit të zbatimit dhe planeve të ardhshme për politikën e eficiencës së energjisë në Shqipëri dhe përputhshmërinë me detyrimet e Shqipërisë nën Komunitetin e Energjisë, objektivi përfundimtar i kursimit kumulativ të energjisë deri në vitin 2020 është prej 123.7 ktoe (ose 6.8%); qeveria po punon për krijimin e një kornize të plotë ligjore dhe institucionale për sektorin. Siç specifikohet në këtë plan, sektori i ndërtesave pritet të kontribuojë në masë të madhe në rritjen e kursimeve kombëtare të energjisë, me 30% ulje të
konsumit përfundimtar të energjisë, planifikuar për t’u arritur brenda vitit 2020. Në këtë fushë janë në proces disa investime, kryesisht projekte IPA, si dhe një tjetër me financim nga buxheti i shtetit për rikonstruksion e ndërtesave publike me masa të larta të eficiencës së energjisë.
Qeveria po punon për krijimin të një kornize të plotë ligjore dhe institucionale, në përputhje me ligjin nr. 124/2015, “Për eficiencën e energjisë” dhe me ligjin nr. 116/2016, “Për performancën e energjisë së ndërtesave”, për krijimin e kushteve të favorshme (ekonomike, teknike dhe ligjore) për të vënë në zbatim shërbimet energjetike (ndërmarrjet ESCO), krijimin e fondit EE për të garantuar arritjen e kursimit, duke aplikuar masa të eficiencës të energjisë, vënien në funksion të Certifikatën e Performancës së Ndërtesave etj
MIE, me ndihmën e Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) po rishikon ligjin ekzistues, duke synuar përafrimin e tij të plotë me dispozitat e direktivës 2012/27/BE. Ndryshimet do të përfshijnë përfshirjen e elementeve që aktualisht mungojnë nga ligji 124/2015, datë 12.11.2015, por është duke u diskutuar për të përjashtuar nenet në lidhje me Fondin e Eficiencës së Energjisë.
Monitor, 14.02.2020