Ulja e rentës nxit përpunimin e metaleve në vend

Flet Mehmet Hasalami, drejtor i Politikave dhe Zhvillimit të Minierave në Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë…

Mehmet Hasalami, drejtor i Politikave dhe Zhvillimit të Minierave në Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë, thotë në një intervistë për revistën “Monitor” se sektori i industrisë nxjerrëse është dëmtuar ndjeshëm nga rënia e çmimeve në tregun ndërkombëtar. Ai shpjegon arsyet e nismës për të ulur rentën minerare

Si është duke performuar sektori minerar në Shqipëri?

Në përgjithësi ka një përmirësim të klimës së investimeve, e cila ka për qëllim rritjen e prodhimit minerar dhe përpunimit të mineraleve. Kjo është arritur përmes krijimit të kushteve konkurruese ligjore dhe fiskale duke tërhequr dhe duke mbajtur investitorët e sektorit privat; duke tërhequr gjithashtu investitorët e kualifikuar përmes një metodologjie të licencimit të përshtatshme, transparence në procedurat e tenderimit dhe të licencimit, nëpërmjet përdorimit të tenderimit elektronik;
Po kështu, përmirësimit të situatës në sektorin minerar i është paraprirë me një planifikim minerar, të bazuar në planifikimin territorial duke adresuar çështjet e mjedisit, sociale, nëpërmjet përgatitjes dhe zbatimit të një planifikimi trevjeçar dhe vjetor të konsultuar gjerësisht me të gjithë aktorët.
Inkurajim dhe rritje të investimeve në veprimtaritë e kërkim-zbulimit të mineraleve dhe aktiviteteve të trajtimit të mineraleve si një vlerë e shtuar në vend dhe rritje punësimi, zhvillim të veprimtarive minerare duke përdorur teknologji bashkëkohore që të parandalojnë dëmtimet mjedisore;
Kemi synuar një përmirësim të produktivitetit dhe konkurrencës, përdorimit racional të burimeve financiare, njerëzore dhe natyrore, të bilancit ekonomik dhe financiar të vendit me zhvillimin e eksporteve;
Një rëndësi e veçantë i është dhënë edhe menaxhimit të sigurt të mbetjeve minerare dhe inkurajimit të proceseve të riciklimit;
Po kështu, është synuar mbajtja e një ekuilibri të përfitimeve që rrjedhin nga sektori i minierave midis rajoneve të ndryshme dhe grupeve të popullsisë në vend, nëpërmjet rritjes së të ardhurave ndaj autoriteteve lokale, si dhe përmirësimi i organizimit të kompanive të vogla minerare, monitorimi i praktikave të sigurisë dhe mbrojtjes së ambientit dhe nxitja e inkurajimi për krijimin e kompanive të mesme e të mëdha minerare.
Një rëndësi shumë e veçantë i është dhënë rivlerësimit të burimeve minerare, zhvillimit të bazës së të dhënave GIS, mbledhjes së të dhënave themelore gjeologjike në nivel kombëtar (p.sh. sondazhet ajrore gjeofizike, etj.) që ndihmojnë gjetjet e reja minerale dhe tërheqin kompani private për të investuar në veprimtaritë e kërkim-zbulimit (veçanërisht për bakrin dhe mineralet e tjerë metalikë).
Për të shprehur më konkretisht çfarë u tha më sipër lidhur me performancën e sektorit minerar në Shqipëri, mjafton të përmendim se: nisi dhe po përfundon puna për hapjen e pusit të thellësisë në Bulqizë. Janë investuar deri më tani 12 milionë USD, duke u kryer rreth 540 ml kolonë pusi nën nivelin e 5-të, (investimi gjithsej në minierë arrin 15 milionë dollarë). Hapja e këtij pusi është shumë me rëndësi për shtimin e jetëgjatësisë së minierës.
Ndërkohë po vazhdon puna për hapjen e traverbankut të Qafë Buallit, ku ka përfunduar ringritja e njërit nga traverbanket: Dishenteria e nivelit të 6-të dhe të 7-të dhe po vazhdon puna për përgatitjen e bllokut të shfrytëzimit.
Traverbanku i Klosit, që shërben për shkarkimin e të gjitha ujërave të vendburimeve të Bulqizës, pas përfundimit të ringritjes, është në fillimin e punës për avancimin e ballit.
Në Uzinën e Ferrokromit Burrel (investimi 0.6 milion dollarë) vazhdon prodhimi me një furrë, si dhe po punohet për hartimin e projektit për zëvendësimin e dy furrave të tjera. Uzina e Ferrokromit Elbasan (investimi 1.5 milionë dollarë).
Duhet të theksojmë se është rritur me 35% sasia e ferrokromit të prodhuar, krahasuar me vitin e parë të qeverisjes. Vazhdon që të investohet në sektorin e bakrit në minierat e Perlatit dhe Spaçit.

A është e rrezikuar kjo industri nga rënia e çmimeve në tregjet ndërkombëtare?

Industria minerare është gjithnjë e rrezikuar ose e favorizuar nga tregjet ndërkombëtare. Përballë këtij rreziku, më shumë janë mineralet që destinohen për eksport, që për vendin tonë është minerali i kromit dhe minerali i bakrit dhe hekur-nikeli e nikel-silikati.
Nga rënia e çmimit të kromit, rreth 40% nga krahasim me çmimin mesatar në fillimin e këtij viti janë mbyllur përkohësisht gjithsej 31 objekte, kryesisht të mineralit të varfër, të cilat aktualisht, me rritjen e çmimit kanë filluar të riaktivizohen aty ku i lejojnë të punojnë kushtet natyrore të periudhës së dimrit. Duhet të theksojmë që trendi i çmimeve këta tre muajt e fundit ka filluar të rritet dhe shpresojmë për një përmirësim të plotë të rritjes së eksportit të mineraleve të destinuara për eksport.
Minierat e bakrit, të cilat u janë dhënë me koncesion shoqërive të rëndësishme që operojnë në veprimtaritë minerare, sot janë të konservuara për efekt të uljes së çmimit, i cili varion nën 5000$ për ton bakër blister nga 6500–7000$/tonë, që ka qenë çmimi mesatar në vitet e fundit.
Po kështu ka ndodhur edhe me minierat e hekur-nikelit e nikel-silikatit të cilat kanë ndaluar prodhimin, sepse dy kombinatet që prodhojnë ferro-nikel në Maqedoni dhe Kosovë, janë në pronësi të së njëjtës kompani, te të cilët eksportohet minerali i minierave të vendit tonë dhe ato kishin ndërprerë aktivitetin nga rënia e çmimit të nikelit në tregun ndërkombëtar. Që nga muaji tetor ka filluar puna në këto kombinate jo me kapacitet të plotë dhe nga vendi ynë ende nuk ka filluar eksporti, pasi minerali ynë nuk është shumë cilësor.
Për mineralet e tjera që janë kryesisht materiale ndërtimore nuk ka ndikim tregu ndërkombëtar dhe vazhdojnë në aktivitet të plotë.

Sa miniera janë mbyllur në këto vite?

Gjatë vitit 2014, 2015 dhe 2016 janë revokuar 230 leje për të gjithë llojet e mineraleve, për moszbatim të ligjit nr. 10304, datë 15.07.2010 “Për sektorin minerar në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar. Revokimet janë bërë kryesisht për materialet ndërtimore dhe mineraleve, pasi shoqëritë nuk kanë qenë në gjendje të paguajnë garancinë vjetore të rehabilitimit të mjedisit. Në kompensim të tyre, janë dhënë për tre vitet e fundit gjithsej 127 leje minerare, për të gjitha llojet e mineraleve.
Po kështu, qeveria është kujdesur që të mbyllë e të rehabilitojë shumicën e minierave të braktisura. Madje, gjatë këtyre dy viteve, janë mbyllur rreth 130 gryka galerish.

Cilat janë potencialet e Shqipërisë për këtë sektor, dhe sa vite do të vijojë nëntoka të prodhojë minerale etj…?

Vendi ynë është mjaft i pasur me: Kromite, Fe-Ni, Ni-silikat, Bakri, Rërat bituminoze, Bitume, Pirobitume, Titanomagnetite, Bokside, Dolomite, Qymyrguri, Torfat, Tufe, Bariti, Gurë gëlqerorë, Mergele, Trepele, Olivinite, Gipse, Rërë kuarcore/ kuarcitet, Bazalte, Kripë guri, Gurë dekorativë, mermerë, Kaolina, Xham vullkanik, Magnezite, Feldshpate + albitofire, Inerte lumore, Fluorit, Squfur, Shkriferime, Pirofilite, Talk + gurë talku, Shkumës, Fosforite, Bojëra Dheu, Rërë + çakëll karbonatik, Polimetalet, Platin, Ar, etj.
Të gjithë grupet e mineraleve, të cilat i listuam më sipër, janë të përcaktuara nga kërkim – zbulimet e kryera vite më parë dhe që vazhdojnë të kryen edhe tani. Pra, për rezervat minerare në Shqipëri vazhdohet të bëhen studime dhe kërkim – zbulime, të cilat do të bëjnë të mundur shtimin e këtyre rezervave. Jetëgjatësia e vendburimeve në Shqipëri parashikohet të shtrihet në një periudhë shumë të gjatë kohore.

A do ta përmirësojë ekonominë e kësaj industrie nisma për uljen e rentës minerare?

Duke vlerësuar se industria e përpunimit të mineraleve metalore ka një peshë të rëndësishme në industrinë përpunuese minerare, ndryshimet e ndërmarra kanë reflektuar një përgjysmim të taksës së rentës nga 6% në 3%, në rast se minerali metalor shitet për përpunim brenda vendit, si dhe aplikimin e kësaj norme (3%) për mineralin e shitur nga nxjerrësi te përpunuesi, mbi vlerën e shitjes për eksport, sipas çmimit në tregjet ndërkombëtare.
Ky parashikim synon të japë një stimul për këtë industri, me qëllim nxitjen e përpunimit të mineraleve brenda vendit, duke sjellë rritjen e investimeve në industrinë e përpunimit minerar, si dhe rritjen e numrit të të punësuarve në këtë industri. Natyrisht, për të arritur deri në këtë përmirësim janë marrë parasysh mendimet e grupeve të interesit të cilët kanë dhënë mendimet dhe argumentet për këtë qëllim.

Si është tregu i punës dhe sa të mbrojtur janë minatorët?

Nëpërmjet akteve ligjore që sapo kanë kaluar në qeveri, është synuar:
-garantimi i sigurisë në punë
-përballimi i emergjencave dhe shpëtimit në veprimtarinë minerare dhe në ndërtimin e punimeve nëntokësore.
Për përmirësimin e kushteve të sigurisë në punë dhe shmangien e aksidenteve të mundshme në objektet minerare janë kryer pothuajse dy herë më shumë inspektime për sigurinë në punë në zonat minerare, si dhe është shtuar numri i kontrolleve të zbatimit të projekteve teknike, krahas kontrolleve periodike, dixhitalizimi i projekteve të shfrytëzimit vjetor dhe kontrollet në terren.

Revista Monitor,  12.12.2016