Krijimi i Sistemit Elektroenergjetik, ndërtimi i veprave të mëdha

On Jun 8, 2011

Vetëm pas çlirimit Shqipëria mundi të ndërtonte disa vepra të mëdha të prodhimit të energjisë të afta për të përballuar jo vetëm ndriçimin, por edhe nevojat e industrisë. Kështu u ndërtua HEC-i Ulëz dhe u vu në punë në janar 1958. Ky është hidrocentrali i parë i ndërtuar në kaskadën e lumit Mat, me rezervuar dhe me digë betoni. Lartësia e digës është 64 metra, rezervuari me kapacitet 240 milion m3 ujë, (124 milion m3 përbëjnë volumin e dobishëm) dhe kuota maksimale 128,50 m (mbi nivelin e detit). Janë të instaluar 4 agregate me turbina vertikale Francis, me kapacitet 6,3 MW secila dhe fuqia e instaluar totale 25,2 MW. Prodhimi mesatar vjetor i projektuar është 115 GWh, ndërsa energjia mesatare vjetore e prodhuar në fakt për 22 vitet e fundit ka rezultuar 100 GWh. Në periudhën e viteve 2001-2003 është bërë një ndërhyrje rehabilituese në këtë HEC. Me ndërtimin e këtij HEC-i u krijuan kushtet për krijimin në vitin 1957 të Sistemit Elektroenergjetik Kombëtar, duke bërë lidhjen e objekteve të veçanta prodhuese me linja 110 kV. Sistemi Elektroenergjetik kishte rreth 60 MW fuqi të instaluar gjeneruese dhe rreth 200 km linja të tensioneve 110 kV / 35 kV.
Veprat e mëdha
Zhvillimi sasior e cilësor i sistemit filloi pas vitit 1960, pasi tashmë ishte krijuar edhe një bërthamë burimesh njerëzore shkencore-studimore dhe projektuese. Në këtë periudhë filloi të bëhet vlerësimi i potencialeve hidrologjike të vendit dhe në mënyrë të veçantë mundësia e shfrytëzimit të lumit Drin. Në periudhën 1960–1966 u ndërtuan edhe HEC-i Shkopet (24 MW), HEC Bistrica 1 (22.5MW), HEC Bistrica 2 (5 MW) si dhe TEC-i Fier (99 MW). HEC Shkopet është hidrocentrali i dytë i kaskadës së lumit Mat dhe është vënë në shfrytëzim në vitin 1963. Ai është i tipit me digë betoni me hark dhe rezervuar, lartësia e digës është 44m dhe sasia e dobishme e ujit të rezervuarit është 10 milion m3. Në HEC Shkopet janë të instaluar dy agregate me turbina të tipit Kaplan me fuqi të instaluar 12 MW secili dhe fuqia totale e instaluar e hidrocentralit është 24 MW. Prodhimi vjetor i projektuar është 90 GWh, ndërsa në fakt është realizuar si mesatare e 46 vjetëve rreth 86 GWh. Në periudhën e viteve 2002-2005, në HEC Shkopet është bërë një ndërhyrje rehabilituese. Në periudhën 1971–1986, u ndërtuan tre HEC-e të fuqishëm mbi lumin Drin, HEC Vau i Dejës (250 MW), HEC Fierzë (500 MW) dhe HEC Koman (600 MW). Këto HEC-e janë të mëdhenj jo vetëm për fuqinë e instaluar, por edhe për veprat civile si: diga, tunele shkarkimi e furnizimi, godina centrali, nënstacione etj., projektimi dhe zbatimi i të cilave është një arritje e suksesshme e projektuesve dhe zbatuesve shqiptarë.
Vau i Dejës
HEC Vau i Dejës është aktualisht hidrocentrali i fundit i kaskadës në lumin Drin, por shfrytëzimi i kaskadës së Drinit ka filluar me ndërtimin së pari të këtij hidrocentrali, i cili është vënë në shfrytëzim në vitin 1971. Ai ka një fuqi totale te instaluar prej 250MW, që përbëhet nga 5 agregate nga 50MW, ku janë instaluar turbina të tipit Francis. Në këtë HEC janë ndërtuar dy diga, ajo e Zadejes dhe e Qyrsaqit, pranë së cilës ndodhet edhe centrali. Volumi i përgjithshëm i rezervuarit është 600 milion m3, ndërsa volumi i dobishëm është 250 milion m3. Niveli maksimal i liqenit është 76m mbi nivelin e detit, me një prodhim vjetor të projektuar prej 900GWh. Në vitet 2001-2006 në këtë HEC është bërë ndërhyrje rehabilituese.
HEC Koman
Është hidrocentrali i dytë i kaskadës në lumin Drin. Ndërtimi i HEC Koman ka filluar në vitin 1978 dhe është vënë në shfrytëzim në vitin 1985. Ka një fuqi totale të instaluar prej 600MW dhe përbëhet nga 4 agregate nga 150MW, si dhe janë instaluar turbina të tipit Francis. Ky HEC është i tipit me digë dhe rezervuar. Diga është e larte 115m, volumi i përgjithshëm i liqenit është 450 milion m3, ndërsa volumi i dobishëm është 200 milionë m3. Niveli maksimal i liqenit është 176m mbi nivelin e detit, me një prodhim vjetor të projektuar prej 1800GWh. Në vitet 2001-2006 në këtë HEC është bërë një ndërhyrje rehabilituese.
HEC Fierzë
Është hidrocentrali i parë i kaskadës në lumin Drin. Punimet për ndërtimin e tij kanë filluar në vitin 1970 dhe kanë përfunduar në vitin 1978. HEC Fierzë është i tipit me digë dhe rezervuar. Diga është digë dheu me bërthamë argjile me lartësi 170m dhe gjatësi 350m. Nga diga e Fierzës është krijuar një rezervuar me një volum të përgjithshëm 2,7 miliard m3 ujë. Janë instaluar 4 agregate me turbina Francis, me fuqi 125 MW për çdo njësi dhe fuqi totale të instaluar 500 MW. Niveli maksimal i liqenit është 296m dhe prodhimi vjetor i projektuar i HEC Fierzë është 1200 GWh. Në vitet 2001- 2006 u realizua projekti i rehabilitimit të HEC Fierzë. Në të njëjtën periudhë, në sektorin termoenergjetik u ndërtuan TEC-i i Korçës (6 MW), TEC-i i Elbasanit (6 MW), u fuqizua TEC-i i Fierit me një bllok te ri 60 MW dhe ndërtohet TEC-i i Ballshit (24 MW).
Në vitin 1986, me përfundimin e HEC Koman, që është edhe objekti i fundit i ndërtuar për gjenerim energjie, fuqia e instaluar e Sistemit arriti në 1684 MW, prej të cilave, 1446 MW HEC-e; 224 MW TEC-e dhe 14 MW HEC të vegjël.

Gazeta Mapo, 30.05.2011