Publisher is the useful and powerful WordPress Newspaper , Magazine and Blog theme with great attention to details, incredible features...

Energjia e rinovueshme, një botë e kthyer përmbys

Energjia diellore dhe ajo e erës po ndërpresin modelin e vjetër njëshekullor të sigurimit të energjisë. Çfarë do ta zëvendësojë atë?

Nga dritarja e zyrës së tij, Philipp Schröder sjell si shembull një fshat në zonën e Bavarisë dhe me një të qeshur djallëzore thotë: Para jush, mund të shikoni fundin e shërbimeve tradicionale, e gjithë kjo e financuar nga zoti dhe zonja Schmidt. Është një pamje e bukur, shkruan The Economist. Era që fryn përgjatë Wildpoldsried nga Alpet vë në punë turbinat mbi kodër. Çatitë e shtëpive me drejtim nga jugu, hambarët dhe stallat e lopëve janë të mbuluara me panelet diellore fotovoltaike. Lopët në fushat e blerta krijojnë pleh që gjeneron biogaz, i cili ngroh Biergarten (birrari), fushën e sportit dhe shumë prej shtëpive ku jetojnë rreth 2,600 fshatarë, si dhe mbështet gjeneratorët e erës dhe të diellit gjatë dimrit. Fshati prodhon pesë herë më shumë energji se sa i nevojitet dhe fshatarët deri diku po shpërblehen për përqasjen ndaj burimeve të rinovueshme. Në 2016-n ata arkëtuan rreth 6 milionë euro nga subvencionet dhe nga shitja e energjisë së tepërt.
Vështirë të duket si fundi i botës, por zoti Schröder, i cili punon për Sonnen, një firmë energjetike, ka një argument. Shumë ambientalistë duan që sistemi i prodhimit të energjisë t’i ngjasojë atij të Wildpoldsried. Dhe këta faktorë ku ai është i bazuar, si subvencionet për investime, shpenzimet e ulëta për karburant, si dhe zhvendosja e prodhimit të energjisë elektrike jashtë rrjetit, janë një mallkim për tregjet e energjisë dhe modelet e zhvilluara të biznesit të epokës së karburantit nga burimet fosile. Pak energji e rinovueshme do t’i fundosë ato. Por, rënia në të ardhurat nga shpërndarja, që do të vijë me përhapjen e vendeve si Wildpoldsried, nuk është vetëm një lajm i keq për bizneset e prodhimit dhe të transmetimit të energjisë fosile. Gjithashtu po bëhet problem për energjinë e rinovueshme vetë dhe për përpjekjet për të dekarbonizuar furnizimin me energji elektrike, gjë që justifikuan promovimin e tyre.
Në 2014-n, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë, IEA, një parashikues gjysmë zyrtar, parashikoi se dekarbonizmi i rrjetit të energjisë globale do të kërkojë rreth 20 trilionë dollarë për 20 vjet, deri në vitin 2035, pikë që mendohet se do të jetë larg finalizimit të procesit. Por, për një industri energjetike që nuk prodhon të ardhura të besueshme është e vështirë që njerëzit të investojnë në të.

Më pak e dashur, ende përçarëse

Lufta kundër ndryshimeve klimatike ka parë një rritje të madhe në energjinë e re të rinovueshme, atë të erës, energjisë diellore, gjatë dekadës së fundit, si në vendet e zhvilluara ashtu edhe në ato në zhvillim. Në 2015-n, qeveritë hodhën rreth 150 miliardë dollarë në mbështetje të investimeve të tilla, me Amerikën, Kinën dhe Gjermaninë që kryesonin listën. Por, Wildpoldsried akoma është një përjashtim, dhe jo një rregull. Në 2015-n, të tilla burime përbënin vetëm 7% të energjisë së prodhuar në të gjithë botën. Mbi 80% e energjisë botërore vjen prej burimeve fosile. Në termat e reduktimit të rreziqeve klimatike është një rrugë e gjatë përpara.
Lajmi i mirë është se dekada e nxitur nga rritja e subvencioneve ka sjellë rënien e kostove. Energjitë e rinovueshme janë shumë të kushtueshme në disa vende, por po bëhen më të pakta, në disa vende burimet e rinovueshme nga era, në veçanti, janë të konkurrueshme. Kjo tregon se rritja e tyre shumë shpejt do të kërkojë më pak subvencione se sa ka tërhequr deri më sot. Çmimet e larta të karbonit do t’u japin energjive të rinovueshme më shumë avantazhe, por janë të vështira për t’u siguruar. Skema e Bashkimit Europian e emetimeve tregtare është një zhgënjim i përvitshëm, por ende ka shpresë, sikurse e dëshmon përpjekja më e fundit për të bindur administratën e re amerikane në përfitimet e të ardhurave të vjela nga taksa e karbonit që iu ofron rreth 2,000 dollarë familjeve me katër pjesëtarë.
Por vendosja e energjisë së rinovueshme në treg ka ndikuar më tepër se sa në çmim, ka goditur edhe investimet gjithashtu. Në vendet e pasura qeveria ka vendosur energji të rinovueshme në sisteme elektrike që nuk kanë nevojë për kapacitete të reja, pasi kërkesa është në rënie. Investimet në ofertë pavarësisht se çfarë kërkojnë tregjet, kanë prodhuar mbi tepricë, e cila ka ulur çmimet. Në Amerikë kjo deri diku është maskuar nga revolucioni i gazit të shistit argjilor, i cili në disa drejtime ka shkaktuar ndryshime të mëdha. Në Europë, teprica e energjisë së rinovueshme shihet në një këndvështrim të ndryshëm. Çmimet me shumicë të energjisë janë ulur nga 80 euro për MGh në 2008, në 30-50 euro në ditët e sotme.
Rezultati ka rrënuar shërbimin në stilin e vjetër. Kompanitë më të mëdha gjermane të energjetikës, E.ON dhe RWE, të dyja të ndara në vitin e shkuar, kanë ndarë rrjetin e tyre të energjisë rinovueshme nga prodhimi tradicional me humbje dhe me borxhe. EY, firmë konsulente, përllogarit se shërbimet përgjatë Europës shlyen rreth 120 miliardë dollarë aktive për shkak të çmimeve të ulëta të energjisë nga 2010 në 2015. Asnjëherë në histori vendosja e kapitalit nuk ka qenë më e vështirë se sa me industrinë e energjisë, thotë Matt Rennie, i cili analizon tregjet e shërbimeve globale në EY.
Nuk ka të bëjë vetëm me faktin se me përpjekjet për të vendosur energjinë e rinovueshme kanë shtuar burime të reja oferte në një treg që është tashmë i mbushur. Në një industri të strukturuar me kosto marxhinale (kosto shtesë për një njësi të prodhuar), burimet e rinovueshme kanë një grusht përçarës në peshën e tyre.
Tregjet e energjisë, veçanërisht ato që kanë qenë të parregulluar në fundin e shekullit të 20, zakonisht punojnë sipas rendit të meritës: në çdo kohë që plotësojnë kërkesën fillimisht nga furnizuesit më të lirë, më pas nga të dytët më të lirë, deri sa të kenë sasinë që iu nevojitet. Çmimi i paguar është vendosur nga burimi më i shtrenjtë në përdorim i kohës. Ata largojnë nga rrjeti prodhuesit më të shtrenjtë, duke ulur kështu çmimet e shitjes me shumicë.
Në afat të gjatë, si dhe me investimet të mëtejshme, rrjetit të energjisë i ridizajnuar për sisteme të energjisë së rinovueshme do t’i duhet një kohë e gjatë për të zgjidhur këtë problem. Rrjetet e ndërtuara me shumë kapacitet;
rrjete të ndërtuara mjaftueshëm të mëdha për të arritur deri te burimet e largëta të rinovueshme, kur në apati ato janë afër; rrjetet mjaftueshëm “të zgjuara” për të përshtatur ofertën me kërkesën e konsumatorëve; kanë të gjithë rolin e tyre për të luajtur.
Por zgjidhjet në afat të gjatë nuk zgjidhin mangësitë në afat të shkurtër. Deri tani vendet me shumë energji të rinovueshme duhet të mbajnë rezerva të lira me karburant fosil në gatishmëri për të plotësuar kërkesën në pikun e saj. Kjo shpesh përkthehet në subvencione shtesë, të njohura si pagesa kapaciteti, për centrale të cilat nuk do të ishin ekonomike.

Nga do vijë leverdia?

Strukturat e pagesave e bëjnë të ndjeshëm për të investuar në gjeneratorë që mund të ndizen atëherë kur nuk ka gjendje të energjisë së rinovueshme. Por, çfarë do t’i bënte të ndjeshëm investimet në energjinë e rinovueshme?
Duke qenë se ato janë një pjesë e vogël e sistemit, energjia e rinovueshme është e izoluar nga efekti që kanë kostot marxhinale në çmime, sepse për sa kohë ka centrale që do të djegin karburantin fosil, çmimi i shitjes me shumicë i energjisë elektrike do të qëndrojë i lartë. Kështu shpërndarësit mund të blejnë energji nga prodhuesit e energjisë së rinovueshme, shpesh me kontrata me çmime të fiksuara, pa u shqetësuar shumë.
Por, sa më shumë prodhues të energjisë së rinovueshme që të ketë, aq më shumë i ulin çmimet. Shpesh, kur energjia e rinovueshme plotëson të gjithë kërkesën, i bën çmimet nga karburanti fosil të pavenda, çmimet me shumicë të energjisë elektrike bien, ose ndonjëherë bëhen dhe negative, me prodhuesit që paguajnë për rrjete që shkarkojnë energjinë (energjia duhet të shkojë diku). Sa më shumë energji të rinovueshme që të ketë në sistem, aq më shumë ndodhin kolapse të tilla.
Rolando Fuentes nga Kapsarc, një grup ekspertësh me bazë në Arabinë Saudite, thonë se bota është në një rreth vicioz: subvencionet mbështesin energjinë e rinovueshme, energjia e rinovueshme ul çmimet, që rrit nevojën për mbështetje financiare. Teorikisht, nëse energjitë e rinovueshme do të plotësonin 100% të tregut, çmimi me shumicë i energjisë elektrike do të shkojë në zero, duke frenuar të gjithë investimet e reja të cilat nuk janë subvencionuar sërish. Ai e quan këtë rreth vicioz si paradoksi i energjisë së pastër: Sa më të suksesshëm të jemi në rritjen e energjisë së rinovueshme, aq më e shtrenjtë dhe më pak efektive bëhet kjo politikë.
Francis O’Sullivan, nga Instituti i Teknologjisë së Massachusetts, tha se trendi është i dukshëm në disa vende të Amerikës me energji të bollshme diellore. Shpërndarësit, të cilët janë kërkuar të kenë energji të rinovueshme në portofolin e tyre, si atyre në Kaliforni, zakonisht ofronin investimet e kompanisë në kapacitetin bujar të kontratave afatgjata. Por kërkimet nga Bloomberg New Energy Finance, kompani konsulente, tregojnë se shpërndarësit po i afrohen përmbushjes së mandateve të tyre, zhvilluesve të energjisë diellore po u ofrohen çmime të fiksuara në afatshkurtër me një ekspozim më të lartë ndaj çmimeve të ndryshueshme me shumicë. Kjo pakëson iniciativën për të investuar. Energjia diellore e mban aftësinë e saj konkurruese larg, thotë zoti Sullivan. Po ha vetveten.
Në fillim të shekullit, sipas IEA, një e treta e investimit në tregjet e elektricitetit u hodh në sektorët e konkurrueshëm, të cilat janë ekspozuar ndaj çmimeve me shumicë; pjesa tjetër shkoi për shpërndarjen e rregulluar, rrjetin e transmetimit dhe rregullimin e kontratave me çmime të fiksuara, në të cilën energjia e rinovueshme pati fillimin e saj. Në 2014-n, pjesa e investimeve në sektorin e konkurrueshëm ishte vetëm 10% e totalit. Është e drejtë që të mendojmë se sa më shumë të ekspozohet energjia e rinovueshme ndaj konkurrencës nga kontratat e lidhura deri në çmimet me shumicë, më shumë njerëz do të largohen prej tyre.

Energji-grafik
Edhe kostot e ulëta të kapitalit, veçanërisht në energjinë diellore, mund ta zhbëjë këtë trend, duke i bërë investimet më të lira, edhe pse bëhen më të rrezikshme. Por, nëse energjia e rinovueshme me kosto marxhinale më të ulët vazhdon që të ulë çmimet, do të vijë një moment që investimet private do të shterojnë. Ashtu si Malcolm Keay nga Instituti i Oksfordit për Studimet Energjetike thotë: Modeli i biznesit të shpërndarjes është prishur, gjithashtu dhe tregjet.
Energjia e rinovueshme nuk ul thjesht çmimet, kur përdoret nga konsumatorët, ata gjithashtu plotësojnë kërkesën. Merrni në konsideratë Australinë, ka rreth 1.5 milionë shtëpi që kanë panele diellore mbi çatitë e shtëpive të tyre. Ka disa arsye për këtë. Është një vend diellor, instalimi i paneleve fotovoltaike deri tani ka qenë i subvencionuar në mënyrë bujare, dhe faturat e energjisë elektrike vijnë të larta. Pjesërisht për të paguar subvencionet. Dhe pjesa tjetër për të paguar për rrjetin, i cili po bëhet çdo herë dhe më i shtrenjtë. IEA thotë se në disa vende të Australisë së Jugut, përmirësimet e rrjetit kanë dyfishuar kostot e rrjetit që nga 2008-a. Pavarësisht shkurtimit të subvencioneve, instalimi i paneleve fotovoltaike australiane pritet që të trefishohet në dekadën e ardhshme.
Ndërsa më pak njerëz mbështeten në rrjet, ka më pak njerëz që mbeten për të ndarë kostot. Phil Blythe, nga GreenSync, një kompani me bazë në Melburne, që punon me shpërndarësit për të moderuar flukset e energjisë së rinovueshme, paralajmëron se vendi do të përballet me vdekjen embrionale të shërbimeve. Sa më shumë konsumatorë ta prodhojnë vetë energjinë, aq më shumë shpërndarësit do t’ju duhet të rrisin çmimet ndaj konsumatorëve që mbeten, çka i rrit shanset për të braktisur rrjetin. Nuk do të ndodhë brenda natës thotë ai, por do të jetë vdekje nga 1 mijë shkurtimet.

Revista Monitor,  18.03.2017