Ministri që fle mbi minerale

Është shteti më i varfër në rajon me nëntokën më të pasur. Ministri që ka për barrë zhvillimin ekonomik të vendit bie dhe zgjohet si të gjithë 1.8 milion kosovarët mbi miliarda euro pasuri që nuk shfrytëzohen.

Në një intervistë për Gazetën Fjala, Blerand Stavileci, ministër i Zhvillimit Ekonomik në Qeverinë e Kosovës tregon se edhe pas tetë vitesh të pavarur, ende nuk ka një model të qartë ekonomik. Ndërkaq, edhe sot e kësaj dite, “ne kemi njerëz që mendojnë që këto pasuri duhet ruajtur dhe mos shfrytëzuar dhe të tjerët që mendojnë që ato duhet shfrytëzuar”, thotë ai.

Stavileci thotë se vendi vazhdon të përballet me sfida të shumta politike që në të shumtën e rasteve e pamundësojnë një përqendrim të plotë tek agjenda ekonomike.

Ai është i bindur që në mandatin e tij të përmbyllë projektin më të përfolur në vend për shumë vite, atë të Termocentralit “Kosova e Re”, të rehabilitoj Kosovën B dhe t’ia zgjasë jetën termocentralit më të vjetër në Ballkan, “Kosovës A”, që duhej dekomisionuar në vitin 2017.

Kreu i zhvillimit ekonomik në vend, konsideron që lokomotivë e zhvillimit rural mund të jetë sektori i bujqësisë, e për sa i takon atij urban primar duhet të jetë fusha e teknologjisë dhe informacionit. Ai fletë për Trepçën, Energjinë e mundësitë e reja të zhvillimit.
Sipas Stavilecit, Qeveria po punon në gjetjen e atyre sektorëve të cilët do të jenë bartës të një zhvillimi të qëndrueshëm ekonomik.

Gazeta Fjala: Cili është modeli i zhvillimit ekonomik të Kosovës?
Stavileci: Ju e dini që Kosova me vite të tëra ka qenë në kërkim të një modeli të zhvillimit ekonomik. Ndryshe ndoshta nga vendet e tjera të cilat ne mundohemi që ti marrim si pika referente mendoj që shumica prej tyre nuk e kanë pasur një situatë fillestare siç e kemi pasur ne. Diçka e trashëguar nga një e kaluar jo e mirë për shtetin tonë. Vetëm nëse e shohim nivelin e investimeve që janë bërë në të kaluarën e shohim që ato kanë qenë shumë larg realitetit të dëshiruar. Kemi pasur në vend edhe prezencë ndërkombëtare e cila sado që e ka mbështetur shtetin tonë, ne prapë kemi qenë disi duarlidhur në kuptimin e shprehjes së stabilitetit ekonomik. Pas shpalljes së pavarësisë, ne edhe sot 8 vite më vonë vazhdojmë të përballemi edhe me sfida të shumta politike që në të shumtën e rasteve e pamundësojnë një përqendrim të plotë tek agjenda ekonomike. Ne tashmë jemi buke punuar në gjetjen e atyre sektorëve të cilët do të jenë bartës të një zhvillimi të qëndrueshëm ekonomik. Qeveria duhet ta kryej rolin e ve në kuptimin e krijimit të strukturës ligjore dhe të gjitha kushteve të tjera me të cilat do të lehtësohej puna e këtyre bizneseve. Unë vazhdimisht e proklamojë një model të zhvillimit ekonomik i cili i ka dy rrafshe, atë të zhvillimit ekonomik rural dhe atë urban. Konsideroj që lokomotivë e zhvillimit rural mund të jetë sektori i bujqësisë, për sa i takon atij urban primar duhet të jetë fusha e teknologjisë dhe informacionit. Edhe nëse sot e analizojmë bruto prodhimin kombëtar të vendit tonë shohim se këta dy sektorë marrin pjesë me diku 25 për qind. Imagjinoni sikur pjesa më e madhe e energjisë sonë do të orientohej në këto dy fusha se çfarë do të mund të ndodhte në ekonominë e vendit tonë.

Gazeta Fjala: Kosovarët thuhet se flenë mbi minerale, mirëpo nuk ua kanë parë shumë hairin deri tani. Cila është strategjia e shfrytëzimit të tyre?
Stavileci: Në mënyrë shumë të sinqerte po e them se sektorin minerar po e përshkruaj si një ‘bukuri të fjetur” të vendit tonë. Ne jemi një vend shumë i pasur me pasuri nëntokësorë dhe në anën tjetër nuk kemi bërë sa duhet në shfrytëzimin e tyre. Edhe sot e kësaj dite, ne kemi njerëz që mendojnë që këto pasuri duhet ruajtur dhe mos shfrytëzuar dhe të tjerët që mendojnë që ato duhet shfrytëzuar. Edhe në këtë çështje kemi polarizime të ndryshme në dy skaje të cilat nuk po i sjellin asgjë të re kësaj çështje. Mendoj që në këtë çështje duhet të ketë një qasje të kombinuar në mes të shfrytëzimit dhe dobisë ekonomike të tyre dhe të një ruajtje për të mos lënë degradimin e tyre. Unë konsiderojë që jo vetëm për Trepçën, por edhe për minierat e tjera të shpallura si zona të veçanta vite më parë nga Qeveria e Kosovës do të duhej të ishin objekt i interesave të ndryshme të sektorit privat. Kjo fushë do të duhej të mundësonte një hapje më të madhe ndaj sektorit privat që në mënyrë që edhe këtu të futet sektor privat.

Gazeta Fjala: Cila do të jetë zgjidhja për statusin e Trepçës?
Stavileci: Ne me stafin tim para pak kohësh kemi mbajtur edhe një punëtori të brendshme për ta pasur pikërisht një vizion që përputhet me ato çka i thash më lartë, dhe mendoj që për disa muaj ne do t’i kemi të gatshme disa prej këtyre zonave të interesit të veçantë të cilat mendoj që do ti shërbejnë sektorit privat që të jenë më tërheqëse për investimet e tyre. Ne duhet të jemi të gatshëm për t’i ofruar alternativat që ti shfrytëzojmë ato në të mirë të zhvillimit ekonomik.

Gazeta Fjala: Stavileci, a do të ndërtohet termocentrali “Kosova e re” në mandatin tuaj apo të mbetet për pasardhësit tuaj?
Stavileci: Sipas dinamikës që ne jemi duke e zhvilluar, besoj që pjesa kryesore do të përfundojë sipas planit të paraparë. Ne në fund të vitit që e lamë pas kemi nënshkruar marrëveshjen e cila i hap rrugë nënshkrimit të marrëveshjeve të tjera e të cilat i hapin rrugë kontratës finale. Gjatë këtij viti do të punohet për përmbylljet komerciale të marrëveshjeve por paralelisht edhe në procesin tjetër e përgatitjes së pakos tenderuese me donatorët të cilët do ta ndërtojnë termocentralin. Unë besoj që me këtë ecuri të punëve që kemi nisur nga fillimi i vit të kaluar orientimisht tash e një vit ne do të jemi dëshmitar të nisjes së punimeve të para në teren aty ku sot gjendet “Kosova B”.

Gazeta Fjala: A ka rrezik të dështoj komplet ndërtimi i saj?
Stavileci: Rreziku gjithmonë ekziston jo vetëm të projektet e këtyre përmasave por edhe tek projektet me të vogla. Por duke e parë seriozitetin e kompanisë dhe përkushtimin tonë si qeveri dhe për më tepër edhe situatën energjetike të cilën e kemi nuk ka lë shumë komoditet për të mos qenë këmbëngulës që sa më shpejtë ta realizojmë këtë projekt. Prandaj unë mendoj që nga ato punë që jemi duke i bërë që prej fillimit të projektit shihet se qasja e investitorit për këtë projekt është mjaftë serioze. Por edhe ne nga kontaktet që i kemi pasur edhe me operatorët të ndryshëm ekonomik të cilët mund të jenë në garë për ndërtimin e Termocentralit, besojë që gjithçka do të shkojë me një epilog për së mbari.

Gazeta Fjala: Me Kosovën e Re, nëse ndërtohet a do të kenë kosovarët 24 orë rrymë dhe sa do të paguajnë më shtrenjtë?
Stavileci: “Kosova e Re”, është në epiqendër në kuadër të projekteve energjetike por edhe të disa projekteve të tjera kapilate sidomos në kuadër të infrastrukturës që është sektori me të cilin Kosova është duke punuar dhe investuar më së shumti gjatë viteve të fundit. Kjo është në funksion edhe me agjendën Evropiane dhe në procesin e vlerësimit të nisur nga kancelarja Merkel. Pra edhe për sa i takon infrastrukturës transportuese dhe asaj energjetike që njihen si parakushte kapitale për një zhvillim ekonomik por që i kontribuojnë edhe ndërmarrjeve dhe njësive transportuese qarkullim më të mirë, më të shpejtë më të lirë, dhe bizneseve tona një konkurrueshmëri më të mirë. Sa i takon çështjes së projekteve të tjera duket thënë që nuk është i vetmi Kosova e Re i cili do ta bëjë dallimin pozitiv sa i takon furnizimit të rregullt 24 orësh me energji elektrike. Ne në fakt jemi duke punuar edhe në projekte të tjera. Do të ketë rehabilitim të Kosovës B. Do ta kemi një studim fizibiliteti për Kosovën A” dhe opsionet e ndryshme të cilat po ashtu do të ndikojnë në rritjen e kapaciteteve ndërtuese. Kjo është pesëshja e elementeve përmbajtjesore që do ta mundësojnë një zhvillim energjetike në vendin tonë.
Të gjitha investimet që behën në sektor janë të reflektueshme në kuptimin e kostos sikurse edhe te rasti i Kosovës B dhe rasteve të tjera. Ne do të krijojmë mekanizma zbutës ose amortizues të ngritjes së tarifave me kontribute të drejtpërdrejta nga buxheti i shtetit tonë. Në mesin e atyre elementeve pozitive që ne i kemi bërë gjatë nënshkrimit të marrëveshjeve me investitorin amerikan ka qenë pjesëmarrja në fonde nga buxheti i shtetit, gjë e cila do të hiqte një barrë financiare gati të papërballueshme për shtetin me rreth 200 milionë euro sa kanë qenë të planifikuara në fillim.

Gazeta Fjala: Çka do të bëhet me Kosovën A, a do të mbyllet në vitin 2017, siç është thënë më herët apo do të rinovohen blloqet e saj?
Stavileci: Në të gjitha analizat dhe studimet që janë bërë viteve të fundit, por edhe në dokumentet strategjike, fati i Kosovës B ka qenë i lidhur me atë të Kosovës A. Duke parë situatën aktuale dhe duke ditur se në vitet që shkuan ne kemi humbur për shkak se nuk kemi arritur që ta përmbyllim projektin për Kosovën e Re dhe se cikli i jetës funksionale ka ardhur së fundmi, ne tash duhet të jemi edhe më të kujdesshëm në kuptimin e vendimeve strategjike për të ardhmen edhe të kësaj njësie gjeneruese. Ne do ta provojmë edhe studimin e fizibiliteitit dhe do të vendosim për objektin që i përmbush objektivat që i kemi paraparë për furnizim të rregullt me energji. Ne do të kemi mundësi të partneritete me operator të ndryshëm që janë lider të energjisë elektrike. Kosova A ka ende potencial për të gjëndëruar energji.

Gazeta Fjala: Sa e ka dëmtuar PTK-në dhe imazhin e sajë rasti me Axos?
Stavileci: Natyrisht që secili projekt që nuk realizohet nuk është që i vë hije të mirë vet projektit por dhe shteti që ka pasur për tu realizuar ai projekt. Në këtë rast mendoj që situate është pak më ndryshe sepse nga ecuria e rrjedhjes së këtij projekti dhe nga dëshmitë dhe faktet që ekzistojnë në kuadër të ish strukturës që e ka menaxhuar këtë projekt nuk ka qenë faji i Qeverisë, por sido që të jetë secili prej neve do të ishte i lumtur që ne të shihnim sot një operator të telefonisë mobile që të operonte më shumë. Por sido që të jetë thonë që në fatkeqësi ka dhe pak fat, dhe mendojë qe me ardhjen e menaxhmentit të ri gjërat kanë ndryshuar në aspektin pozitiv sepse ka nisur një trajektore e mirë sa i përket perfomancës së VALËS, dhe me ardhjen e menaxhmetit të ri ka një ndryshim shumë pozitiv. Kështu që në momentin që të përfundoj arbitrazhi do të hapet mundësia që të bëhet një rishikim i strategjisë dhe të përgatiti për procesin e modernizimit të operatorit tjetër sepse do ti sillte të mira edhe Kosovës edhe qytetarëve në cilësinë e konsumatorëve sepse do të kemi edhe mundësi për rizgjedhje në ekonominë e Kosovës

Gazeta Fjala,  22.02.2016