ITER, energjia nga fuzioni atomik

Në Cadarache, afër Aix en Provence, në jug të Francës, një nga bashkëpunimet më të mëdha shkencore në planet është në punë e sipër.

Tridhjetë e katër shtete që përfaqësojnë më shumë se popullësinë e gjysmës së botës kanë bashkuar forcat në këtë përpjekje ambicioze për të prodhuar energji duke përdorur procesin e njëjtë sikurse Dielli.

I njohur si Iter, që nënkupton ‘rrugën’ latinisht, projekti ndërkombëtar i fuzionit nuklear synon të krijojë një lloj të ri reaktori, të aftë për të prodhuar furnizime të pakufijshme elektriciteti të lirë, të pastër, të qëndrueshëm dhe të sigurtë nga fuzioni nuklear.

Do të peshojë 3 herë sa ekuivalentja e kullës Eiffel dhe do të mbulojë një hapesirë me madhësi sa 60 fusha futbolli.

Ideja është të riprodhohet procesi i fuzionit që ndodh në bërthamën e Diellit tonë, kur nuclei e hidrogjenit përplasen duke u bashkuar në atome më të rënda heliumi dhe duke lëshuar kështu një sasi të madhe energjie. Në Iter, reaksioni i fuzionit do të arrihet në një pajisje tokamak që përdor fushat magnetike për të përmbajtur dhe për të kontrolluar plazmën, e cila do të nxehet në temperatura ekstremisht të larta.

Drejtori i përgjithshëm i përcaktuar së fundmi i Iter, Bernard Bigot, beson fuqimisht se kjo do të jetë përgjigja ndaj nevojave energjitike që ka planeti ynë.

‘Avantazhi më i madh është karburanti i përdorur, i cili është hidrogjen’, thotë Mr.Bigot. ‘Ka shumë hidrogjen në natyrë. Ju e gjeni ate në dete dhe liqene. Kështu që kemi një burim të pafund karburanti për milionat e viteve që do të vijnë. Një avantazh tjetër është mënyra se si ne e përdorim mbetjen: mbetje radioaktive prodhohet, por jetëgjatësia e saj është shumë e shkurtër: thjesht disa qindra vjet, krahasuar me miliona vitet në rastin e fissionit.’

Gjithashtu, sipas Bernard Bigot, në rast të një problemi, fuzioni nuklear mund të ndalohet lehtësisht, cka nuk është rasti për fissionin nuklear, kur energjia radioaktive vazhdon të prodhohet edhe pasi procesi ka ndaluar.

Përpara se puna e bashkimit të reaktorit nukear të mund të fillojë, komponentët duhen të mblidhen fillimisht virtualisht nga një kompjuter. Mbledhja e komponentëve, të cilët vijnë nga e gjithë bota, kërkon matje ekstremisht precize.

Ka gjithashtu probleme të tjera të ndryshme që duhet të adresohen. Për shembull, Tritium, i përdorur për reaksionin, është një isotop radioaktiv që nuk zgjat shumë. Në lëshohet aksidentalisht, nuk ka se si të ndalohet rrjedhja. Por, sipas Bernard Bigot, rreziqet janë të limituara për popullatën afër reaktorit.

‘Në rast të një aksidenti, një rrjedhjeje për shembull, rekatori nuk është imun ndaj tyre, kështu që përbërja e gazit mund të rrjedhë në natyrë. Sasitë e lëshuara në natyrë do të lejonin popullatën që jeton përreth reaktorit të qëndronte ku ata janë dhe të vazhdonin me aktivitetet,’ thotë ai.

Nje tubacion po dizenjohet, i cili do të thithe të gjithë tritiumin e lëshuar në rast të një aksidenti eventual. Një tjetër probem madhor me projektin Iter është kosto e tij e madhe. Aktualisht e vlerësuar në 16 bilion euro, është trefishuar që nga vlerësimet fillestare në vitin 2006.

‘Problem nuk është vetëm kostoja, por sasia e energjisë e cila do të prodhohet. Dhe sinqerisht, unë besoj se pavarësisht kostos, e cila është me të vërtetë shumë e lartë, sasi e energjisë e prodhuar për një kohë shumë, shumë të gjatë, justifikon investimin fillestar,’ përmbyll Bernard Bigot.

Shpresohet se furnizimet e para të Iter, të energjisë komerciale të prodhuar, do të fillojnë në vitin 2050.

Krijimi i një replike të Diellit mbi Tokë, një ëndërr ambicioze ndoshta, por një ëndërr tek e cila këta shkencëtarë besojnë fuqimisht.

Ora News,  26.05.2015