Tsunamet e Digave kërcënojnë lumenjtë e Ballkanit
Mbi 370 diga te projektuara- te lancuara ne fushaten nderkombetare
Per te manifestuar diten boterore te ujit per kete vit (22/03) me temen “Uje dhe Energji” EuroNatur dhe Riverwatch terheqin vemendjen per shkaterrimin e afert te lumenjve te Gadishullit Ballkanik. Te maskuara si burime te gjelbera te energjise, me shume se 570 hidrocentrale (> 1 MW ) jane planifikuar te ndertohen mes Sllovenise dhe Shqiperise. Nje nga thesaret me domethenes natyrore te Europes eshte ne shenjester. Zemra e Kalter e Europes eshte ne rrezikun e nje ataku kardiak. Ne menyre qe te ndalojne kete EuroNatur dhe Riverwatch lancuan fushaten “Shpetoni Zemren e Kalter te Evropes” e cila prezantohet sot ne Beograd.
“Ne duhet ta ndalojme kete lajthitje digash. Shume nga keto projekte shkelin ligjet e BE duke bere financimin e tyre permes investitoreve nderkombetare edhe me skandaloze. Hidroenergjia nuk eshte e gjelber por shkaterron hapesira te cmuara natyrore” thote Ulrich Eichelmann drejtori ekzekutiv i Riverawatch nje shoqeri nderkombetare per mbrojtjen e lumenjve.
“Hidrocentralet po propozohen pa marre parasysh natyren dhe njerezit edhe ne parqet nderkombetare. Kjo eshte e papranueshme dhe pengon potencialin e zhvillimit ekonomik te qendrueshem ne vendet respektive. Zhvillimi hidroelektrik duhet te marre parasysh aspektet e ruajtjes se natyres. Nje masterplan per mbrojtjen e lumenjve natyrore me me vlere ne rajon eshte i domosdoshem” thote Gabriel Schwaderer drejtor ekzekutiv i Euronatur.
Ne asnje vend tjeter te kontinentit nuk mund te gjenden nje numer kaq i madh dhe shumllojshmeri e pacenuar e lumenjve te rrembyeshem, lumenjte e kulluar si Kristal, brigjet e gjera me zhavorr, pyje te paprekura aluviale, ujevara spektakolare madje dhe lumenj karstike nentokesore. Zemra e Kalter e Europes rreh ne Gadishullin e Ballkanit. Kjo eshte ajo qe konfirmuan kerkimet e zgjeruara te kryera nga Riverwatch dhe EuroNatur dy vitet e fundit.
Keto dy organizata vleresuan Hidromorfologjine e rreth 35 000 km lumenj ne Gadishullin Ballkanik bene kerkime per Hidrocentrale te planifikuara dhe ato ekzistuese dhe kryen nje studim mbi biodiversitetin e peshqve dhe molusqeve (midhjet dhe kermijte). Rezultatet jane impresionuese dhe alramante ne te njejten kohe:
- 30 % e lumenjve jane te vendosura ne kushte strukturore natyrale, 50 % te tjere ne kushte strukturore afro-natyrore. Ne Shqiperi dhe Mal te Zi me shume se 60% te lumenjve jane te paprekura. Ne krahasim me pjesen tjeter te Evropes, Gjermani 10 %, Austri 6%.
- 573 projekte HEC-esh ne shkalle te gjere dhe mesatare jane ne pergatitje. Edhe parqet nderkombetare nuk do kursehen.
- Lumenjte e Ballkanit jane nje hotspot i madh per biodiversitetin e kontinentit: 69 specie peshqish jane endemike ne Ballkan. Me gjere 151 specie te rralla te molusqeve te ujit te paster jetojne ne keto lumenj duke perfaqesuar 40.5 % te te gjithe specieve te molusqeve te rrezikuara ne Europe.
- HEC-et e projektuara vene ne rrezik mbijetesen e 70-75% te ketyre specieve “te rrezikuara”. Ne mes tyre, Salmoni i Danubit qe eshte specia me e madhe e troftes ne bote. Hotspoti i shperndarjes globale te Salmonit te Danubit mendohet se eshte i perqendruar ne vetem disa lumenj te pellgut te lumit Danub ne Ballkan.
Ne bashkepunim me partnered lokale te vendeve respective dhe me mbeshtetje nga fondacioni MAVA dhe Manfred-Hermsen-Stiftung, EuroNatur dhe Riverwatch kane lancuar fushaten “Shpetoni Zemren e Kalter te Europes” duke synuar ruajtjen e kesaj pasurie natyrore Europiane nga shkaterrimi. Qellimet e fushates jane:
- Te rrise ndergjegjesimin publik per lumenjte e Ballkanit, vlerat e tyre ekologjike, dhe brishtesine e tyre.
- Te ndaloje projektimet e digave ne 3 zona kyce Vjosa (Shqiperi), Parku Nderkombetar Mavrovo (Maqedoni) dhe Sava (nga Sllovenia ne Serbi)
- Per te ndaluar dallgen gjigande te digave koordinon zhvillimin e nje masterplani per zona (no-go) ku smund te shkohet per ndertim digash per te gjithe lumentje e Ballkanit.
- Per te permiresuar njohurite mbilumenjte dhe biodiversitetin e tyre.
Mjedisi Sot, 19.03.2014